Việc khám phá mục đích sống của chúng ta thường có vẻ khó nắm bắt, nhưng nó có thể giúp mỗi cá nhân sống một cuộc sống có ý nghĩa hơn. Thông thường, tìm kiếm mục đích là xác định điểm giao nhau giữa những kỹ năng mà bản thân có và những điều bản thân yêu thích. Đó chính xác là những gì Ikigai hướng tới.
Ikigai là gì?
Ikigai (生き甲斐, “ee-kee-guy”) mô tả những điều khiến cuộc sống của mỗi người trở nên đáng giá và mang lại cảm giác sâu sắc về mục đích, sự hài lòng và niềm vui. Ikigai được tạo thành từ hai từ tiếng Nhật, iki (生き), có nghĩa là cuộc sống và kai (甲斐), có nghĩa là hiệu quả, kết quả, giá trị, lợi ích hoặc giá trị. Iki và gai đến với nhau để cho chúng ta ikigai: lý do để sống/tồn tại.
Mặc dù khái niệm về Ikigai được người dân Nhật Bản biết đến nhiều nhưng bác sĩ tâm thần Mieko Kamiya lần đầu tiên phổ biến nó trong cuốn sách Ikigai ni Tsuite – (Về ý nghĩa cuộc sống) xuất bản năm 1966 của bà.
Điều quan trọng cần đề cập là trong khi triết học truyền thống của Nhật Bản tập trung vào việc tìm kiếm hạnh phúc thì cách diễn giải của phương Tây lại sử dụng ikigai như một phương pháp để tìm kiếm sự nghiệp mơ ước của bản thân mỗi người.
Lịch sử của Ikigai
Triết lý ikigai của Nhật Bản bắt nguồn từ thời Heian, từ năm 794 đến năm 1185. Giáo sư Akihiro Hasegawa đã nghiên cứu khái niệm ikigai trong nhiều năm.
Akihiro Hasegawa tin rằng “kai” xuất phát từ từ tiếng Nhật có nghĩa là vỏ sò hoặc động vật có vỏ (貝). Trong thời kỳ Heian, vỏ sò rất có giá trị. Chúng thường được các nghệ sĩ trang trí bằng tay và được sử dụng như một phần của trò chơi ghép vỏ sò có tên là “kai-awase” (貝合わせ). Chỉ những người giàu mới có thể mua được những chiếc vỏ đẹp và có giá trị này. Đây là cách từ kai trở thành đồng nghĩa với giá trị, giá trị và lợi ích.
Ý nghĩa 4 trụ cột của Ikigai
Trọng tâm của ikigai là sơ đồ ikigai – một công cụ trực quan giúp mỗi người khám phá sự giao thoa giữa bốn yếu tố thiết yếu:
Đam mê: Những gì bản thân yêu thích và tận hưởng khi thực hiện (what you love)
Lĩnh vực này bao gồm những gì chúng ta làm hoặc trải nghiệm mang lại niềm vui trong cuộc sống, khiến bản thân cảm thấy tràn đầy sức sống và mãn nguyện nhất. Những gì chúng ta yêu thích theo nghĩa này có thể là chèo thuyền, làm thơ, leo núi, hát, học triết học, lịch sử, dành thời gian giải trí với bạn bè, gia đình,…
Điều quan trọng là chúng ta cho phép mình suy nghĩ sâu sắc về những gì bản thân yêu thích mà không quan tâm đến việc liệu chúng ta có giỏi việc đó hay không, liệu thế giới có cần nó hay không, hay liệu chúng ta có được trả tiền khi làm việc đó hay không.
Chuyên môn: Điều mà bản thân giỏi (what you’re good at)
Lĩnh vực này bao gồm bất cứ điều gì bản thân đặc biệt giỏi, bao gồm những kỹ năng đã học, sở thích đang theo đuổi, tài năng thể hiện từ khi còn nhỏ,… Chẳng hạn như đồng cảm, nói trước công chúng, thể thao, vẽ chân dung, viết content,… Cho dù có đam mê chúng hay không, liệu thế giới có cần chúng hay không hoặc liệu có thể được trả tiền cho chúng hay không, hãy chỉ suy xét cẩn thận về những điều mà bản thân giỏi.
Sứ mệnh: Thứ mà thế giới, xã hội này cần (what the world needs)
Thế giới ở đây có thể là toàn thể nhân loại hay một cộng đồng nhỏ mà bản thân tiếp xúc hoặc bất cứ thứ gì ở giữa. Những gì thế giới cần có thể dựa trên ấn tượng của chính bản thân chúng ta hoặc nhu cầu của người khác. Miền ikigai này kết nối rõ ràng nhất với người khác và làm điều tốt cho họ, ngoài nhu cầu của bản thân.
Nghề nghiệp: Thứ giúp bản thân kiếm tiền (what you can be paid for)
Khía cạnh này của sơ đồ cũng đề cập đến thế giới hoặc xã hội nói chung, trong đó nó liên quan đến những gì người khác sẵn sàng trả cho chúng ta. Chúng ta có thể đam mê làm thơ hoặc leo núi rất giỏi, nhưng điều này không nhất thiết có nghĩa là bản thân có thể được trả tiền cho việc đó. Mà nó phụ thuộc vào các yếu tố như tình trạng nền kinh tế, liệu niềm đam mê/tài năng đó có được yêu cầu hay không,…
Việc tìm ra sự trùng lặp của bốn yếu tố này nghe có vẻ khó khăn nhưng đó là một hành trình đáng thực hiện. Bằng cách suy ngẫm về từng yếu tố này và khám phá xem chúng chồng lên nhau ở đâu, chúng ta đang trên hành trình khám phá ikigai của mình và sống một cuộc sống tràn ngập niềm vui, sự hài lòng và ý thức về mục đích có thể giúp có động lực mỗi ngày.
Lợi ích của việc tìm kiếm Ikigai của bản thân
Tuân thủ các nguyên tắc cốt lõi của Ikigai là một quá trình liên tục khám phá và phát triển bản thân, đồng thời có thể mang lại nhiều lợi ích và cộng đồng xung quanh chúng ta. Nổi bật trong số đó phải kể đến những lợi ích bao gồm:
- Hạnh phúc gia tăng: Khi sống phù hợp với ikigai của mình, các hoạt động của bản thân sẽ mang lại niềm vui và sự hài lòng vì chúng ta đang sống vì mục đích của mình. Sự liên kết này có thể gia tăng hạnh phúc và nuôi dưỡng cái nhìn tích cực về cuộc sống.
- Giảm căng thẳng: Căng thẳng đôi khi bắt nguồn từ sự mất kết nối hoặc không hài lòng với cuộc sống. Khám phá ikigai và điều chỉnh theo những gì mình yêu thích, những gì mình giỏi và những gì thế giới cần có thể giúp giảm bớt căng thẳng đó, thúc đẩy sự cân bằng và yên tĩnh.
- Cảm giác thỏa mãn: Khi làm điều mình yêu thích và đóng góp tích cực cho thế giới, điều đó có thể mang lại cảm giác thỏa mãn sâu sắc. Ikigai có thể làm phong phú thêm cuộc sống của chúng ta và cuộc sống của những người xung quanh.
- Tăng động lực: Khi hiểu rõ về ikigai của mình, chúng ta sẽ có động lực thúc đẩy để tiến về phía trước, ngay cả khi mọi thứ trở nên khó khăn.
- Cải thiện sức khỏe: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng ý thức về mục đích sống có thể tác động tích cực đến sức khỏe. Nó thậm chí có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, giảm lo lắng và có thể giúp chúng ta sống lâu hơn.
- Phát triển cá nhân: Khám phá và sống theo ikigai là một hành trình hoàn thiện bản thân. Đó là việc khám phá những khía cạnh mới mà bản thân quan tâm, trau dồi kỹ năng và mở rộng tầm nhìn.
Các bước xác định Ikigai cho bản thân
Bước 1. Trả lời một số câu hỏi để tìm ra ikigai
1. Bản thân yêu thích điều gì?
Nếu hiện đang làm việc, bạn có thể xác định điều bản thân yêu thích bằng cách trả lời các câu hỏi sau:
- Bản thân có đang mải mê với công việc của mình không?
- Bản thân có hào hứng với việc đi làm hơn là rời bỏ công việc không?
- Bản thân có mối liên hệ cảm xúc nào với kết quả công việc của mình không?
Nếu có sở thích khác hoặc nghề tay trái:
- Bản thân có hào hứng với sở thích hoặc nghề tay trái của mình hơn bất cứ điều gì khác không?
- Bản thân có kết nối cảm xúc với sở thích hoặc nghề tay trái của mình không?
2. Bản thân giỏi việc gì?
Nếu hiện đang làm việc:
- Mọi người có xin lời khuyên của bạn về các chủ đề liên quan đến công việc của bạn không?
- Có phần nào trong công việc dễ dàng với bạn không?
- Bản thân có phải là người giỏi nhất ở lĩnh vực mình làm không?
- Bản thân có muốn trở thành chuyên gia trong lĩnh vực mình làm không?
Nếu bạn có sở thích khác:
- Mọi người có khen ngợi sở thích hay tài năng của bạn không?
- Sở thích hoặc nghề tay trái của bạn có trực quan không?
- Bản thân có phải là người giỏi nhất trong sở thích hoặc nghề tay trái của mình không?
- Bạn có muốn trở thành chuyên gia trong lĩnh vực sở thích hoặc nghề tay trái của mình không?
3. Thế giới cần gì?
Nếu hiện đang làm việc:
- Công việc của bạn có được coi là có nhu cầu cao trên thị trường không?
- Hãy tưởng tượng năm tới, 10 năm và 100 năm tới – liệu công việc của bạn có còn giá trị không?
- Bạn đang giải quyết một vấn đề xã hội, kinh tế hay môi trường?
Nếu bạn có sở thích khác:
- Sở thích hoặc nghề tay trái của bạn có nhu cầu cao hoặc được ưa chuộng trên thị trường không?
- Liệu sở thích hoặc nghề tay trái của bạn có còn giá trị trong tương lai không?
- Sở thích hoặc nghề tay trái của bạn có giải quyết được vấn đề xã hội, kinh tế hoặc môi trường không?
4. Bản thân có thể được trả tiền cho việc gì?
Nếu hiện đang làm việc:
- Có người khác được trả tiền cho công việc tương tự như bạn đang làm không?
- Bạn có kiếm sống tốt bằng công việc của mình không?
- Có mức độ cạnh tranh lành mạnh cho công việc của bạn không?
Nếu có sở thích khác:
- Có những người khác tạo dựng sự nghiệp từ cùng sở thích hoặc nghề thủ công không?
- Có mức độ cạnh tranh lành mạnh cho những gì bạn làm hoặc thực hiện không?
Nếu câu trả lời là “có” cho mỗi câu hỏi trong phần “Nếu hiện đang làm việc”, hãy tiếp tục làm những gì bản thân đang làm. Nếu câu trả lời là “có” cho mỗi câu hỏi trong phần “Nếu có sở thích hoặc nghề tay trái”. Có thể thực hiện các bước để biến sở thích của mình thành sự nghiệp mơ ước.
Nếu câu trả lời là không thì sao? Đừng lo lắng, hãy tiếp tục đọc để biết thêm mẹo tìm kiếm ikigai của bản thân.
Bước 2. Brainstorm để tìm ra ikigai của bản thân
Dành chút thời gian để hình dung ra một ngày lý tưởng của mình từ đầu đến cuối. Dù có tin hay không thì điều này sẽ giúp chúng ta xác định được ikigai và ý nghĩa thực sự của mình. Khi hình dung xong, hãy nhớ viết nó ra (hoặc viết nó ra khi đang hình dung).
Tiếp theo, hãy xem những câu hỏi mà bản thân trả lời “không”’. Dành thời gian suy nghĩ và viết ra những thay đổi nhỏ mà chúng ta có thể thực hiện để điều chỉnh sứ mệnh của mình. Hãy điều chỉnh điều này với những gì mà mình thích, mình giỏi, những gì thế giới cần và những gì bản thân có thể được trả tiền.
Ví dụ: Câu trả lời là “’không” cho câu hỏi “Bạn có mối liên hệ cảm xúc nào với kết quả công việc của mình không?” Có thể đó là vì bạn thích làm việc trực tiếp với khách hàng hơn là qua điện thoại, hoặc có thể bạn muốn được thăng chức tại nơi làm việc.
Hoặc nếu câu trả lời là “không” cho câu hỏi “Sở thích hoặc nghề tay trái của bạn có trực quan không?” Có thể bạn cần tham gia một số lớp học để củng cố kỹ năng của mình nhằm thực hiện công việc hiệu quả hơn.
Trong quá trình này, hãy tập trung tối đa vào việc tìm kiếm trung tâm – ikigai của bản thân.
Lưu ý: Việc nghi ngờ, sợ hãi hoặc suy nghĩ tiêu cực xuất hiện trong thời gian này là điều bình thường. Đối mặt với tương lai có thể giống như một thử thách nặng nề. Bí quyết là đừng gán ý nghĩa cho những nghi ngờ và nỗi sợ hãi đó. Chúng ta mạnh mẽ và dễ thích nghi hơn chúng ta vẫn nghĩ.
Bước 3. Nghiên cứu để tìm ra ikigai
Sau bước 2 chúng ta đã có hình ảnh trong đầu về ngày làm việc lý tưởng của mình. Bây giờ, hãy cân nhắc việc học tập, nghiên cứu, tham gia các lớp học, thuê huấn luyện viên hoặc người cố vấn. Bước này có thể giúp bản thân khám phá xem tầm nhìn của mình có đáp ứng được mong đợi trong cuộc sống thực hay không.
Ví dụ, có thể bạn muốn trở thành một nhiếp ảnh gia đám cưới. Tuy nhiên, sau khi được hướng dẫn bởi một nhiếp ảnh gia chụp ảnh cưới chuyên nghiệp, bạn nhận ra rằng công việc đó không dành cho mình. Hoặc, có thể bạn muốn bán thời trang cổ điển, nhưng sau khi xem xét quy trình, bạn nhận ra rằng mình không muốn tồn kho quá nhiều hàng tồn kho.
Nếu trải qua quá trình này và thấy rằng tầm nhìn của bản thân đáp ứng được mong đợi trong đời thực, có vẻ như bạn đã tìm thấy ikigai của mình.
Nếu điều ngược lại là đúng, đừng lo lắng, có thể mất thời gian để tìm ra ikigai. Tiến hành lặp lại các bước từ một đến ba với một công việc, sở thích hoặc nghề tay trái khác cho đến khi tìm thấy ikigai của mình. Nếu vẫn không thể tìm thấy nó, hãy cân nhắc việc học hỏi và thử nghiệm nhiều vai trò và/hoặc nghề tay trái khác nhau.
Nướng bánh, học cách viết mã code cho website, tình nguyện, thành lập câu lạc bộ sách, design, vẽ,… Hãy tiếp tục thử nghiệm cho đến khi tìm thấy điều gì phù hợp với mình.
Lưu ý: Tìm được ikigai không có nghĩa là chúng ta sẽ yêu thích mọi khía cạnh trong sự nghiệp của mình. Tức là bản thân sẵn sàng chấp nhận ngay cả những phần không quá hoàn hảo. Đó là do sự nghiệp của chúng ta phù hợp với những gì bản thân yêu thích, những gì được trả tiền và những gì thế giới cần.
Cách tìm Ikigai: 8 cách để khám phá mục đích của bản thân
Khám phá ikigai là một hành trình chứa đầy sự khám phá, suy ngẫm và liên kết. Hãy dành thời gian để suy ngẫm khi bản thân tìm hiểu sâu hơn về ikigai của mình và cách bản thân có thể mang lại sự thỏa mãn trong cuộc sống hàng ngày.
Thực hành chánh niệm
Tham gia vào việc thực hành chánh niệm để thúc đẩy sự kết nối sâu sắc hơn với nội tâm. Chánh niệm có thể giúp tạo ra một không gian nhận thức nơi chúng ta có thể suy ngẫm về những đam mê, mong muốn của mình, những hoạt động mang lại niềm vui và sự hài lòng.
Hiện diện và chú ý đến suy nghĩ cũng như cảm xúc có thể mang lại sự rõ ràng và hiểu biết sâu sắc trên hành trình tìm kiếm ikigai. Bắt đầu bằng các bài tập chánh niệm đơn giản, chẳng hạn như chú ý đến hơi thở hoặc hiện diện trọn vẹn trong thời điểm hiện tại.
Suy ngẫm về sơ đồ ikigai
Hãy xem xét bốn yếu tố của sơ đồ ikigai: điều bạn yêu thích, điều bạn giỏi, điều thế giới cần và điều bạn có thể được trả tiền. Dành thời gian để viết tự do trong 5 phút trở lên cho mỗi yếu tố trong số bốn yếu tố, để bản thân viết ra những suy nghĩ và cảm xúc không bị kiểm duyệt của mình. Sau đó, hãy suy ngẫm về bất kỳ khám phá nào mà bản thân đã thực hiện.
Xác định niềm đam mê và điểm mạnh của bản thân
Xác định niềm đam mê bằng cách viết ra những điều khiến bản thân hứng thú, yêu thích và xem điểm mạnh của mình là gì. Đi sâu vào sở thích, thú vui và những điều khiến bản thân quên mất thời gian khi đắm chìm trong đó.
Thiền
Thiền có thể là một công cụ mạnh mẽ để khám phá ikigai của bản thân mỗi người. Thông qua thiền định, chúng ta có thể tĩnh tâm, giảm căng thẳng và hiểu rõ hơn về những gì thực sự quan trọng với mình. Thiết lập thói quen thiền định thường xuyên để khám phá những suy nghĩ và cảm xúc bên trong. Nó có thể giúp khám phá những hiểu biết sâu sắc về niềm đam mê, kỹ năng và những lĩnh vực mà bản thân có thể đóng góp tích cực cho thế giới.
Thử nghiệm và quan sát
Đừng ngần ngại thử những điều mới. Hãy thử nghiệm các hoạt động khác nhau và quan sát xem điều gì mang lại cho bản thân niềm vui và cảm giác có mục đích. Nếu điều này khiến bạn cảm thấy đáng sợ, hãy bắt đầu từ việc nhỏ. Hãy thử điều gì đó mới mẻ với ít rủi ro nhất và sau đó tiến tới những nỗ lực phức tạp hơn, và có thể có rủi ro cao hơn. Tiếp tục học hỏi và phát triển, nắm bắt những trải nghiệm mới và tiếp tục khám phá sở thích cũng như kỹ năng của bản thân.
Tìm kiếm phản hồi
Nói chuyện với những người mà bản thân tin tưởng và tìm kiếm phản hồi về kỹ năng và đóng góp của bạn. Những người khác có thể đưa ra những hiểu biết có giá trị giúp hướng dẫn chúng ta trên hành trình ikigai của mình. Nếu có ai đó trong lĩnh vực mà bạn ngưỡng mộ, hãy cân nhắc nói chuyện với họ về hành trình của mình để xem liệu họ có quan tâm đến việc cố vấn cho bạn hay không.
Rèn luyện tính kiên nhẫn và kiên trì
Việc tìm kiếm ikigai có thể mất chút thời gian. Hãy kiên nhẫn và bền bỉ theo đuổi – đó là một hành trình khám phá bản thân chứ không phải một cuộc đua về đích.
Viết nhật ký
Viết nhật ký cho phép chúng ta ghi chép lại những suy nghĩ và cảm xúc thoáng qua, những ý tưởng bất chợt và cả những trải nghiệm hàng ngày. Việc này giúp hiểu rõ hơn về bản thân, những điều mà bản thân quan tâm, hạnh phúc và khiến bản thân trăn trở. Hơn nữa, chúng ta có thể nhìn lại những ghi chép cũ để tìm kiếm những mẫu chung, những điểm sáng và những bài học kinh nghiệm.
5 thách thức có thể gặp phải khi khám phá ikigai
Cảm thấy choáng ngợp
Việc cảm thấy choáng ngợp khi đang cố gắng khám phá mục đích của mình là điều bình thường. Bí quyết là tiếp tục tiến về phía trước và yêu cầu hỗ trợ khi cần. Tiếp tục thực hiện các bước hành động hướng tới mục tiêu, dù nhỏ đến đâu. Điều quan trọng là, hãy liên tục di chuyển.
Cảm thấy không có thời gian
Tin tốt về thời gian là nó có thể uốn nắn được. Với một chút sáng tạo, chúng ta có thể kéo dài và sắp xếp nó để phù hợp với nhu cầu của mình. Ví dụ, tập yoga có thể phải dậy sớm một tiếng để thực hiện đam mê của mình. Hoặc nghe podcast phát triển nghề nghiệp khi đang ở trong ô tô. Hãy sáng tạo, tìm kiếm những khoảng trống về thời gian và sắp xếp lại lịch trình ở nơi phù hợp nhất.
Suy nghĩ dựa trên nỗi sợ hãi
Nỗi sợ hãi có thể khiến chúng ta né tránh những trải nghiệm và cơ hội mới có thể dẫn đến việc tìm ra ikigai của mình. Chúng ta có thể sợ thất bại, bị đánh giá hoặc đơn giản là bước ra khỏi vùng an toàn của mình. Khiến bản thân bỏ lỡ những điều mà chúng ta thực sự đam mê và giỏi giang.
Niềm tin hạn chế
Niềm tin hạn chế về bản thân hoặc khả năng của bản thân có thể cản trở chúng ta tìm kiếm Ikigai. Điều quan trọng là phải tin tưởng vào bản thân và khả năng tạo ra một cuộc sống có ý nghĩa, thỏa mãn.
So sánh
So sánh bản thân với những người khác có thể khiến chúng ta cảm thấy như bản thân không đủ tốt hoặc rằng bản thân sẽ không bao giờ tìm thấy Ikigai của mình. Cần nhớ, mỗi người đều có con đường độc đáo riêng và Ikigai của bạn sẽ khác với Ikigai của người khác.
Nhiều người nhận thấy khái niệm ikigai là một khuôn khổ hữu ích để khám phá ý thức về mục đích và hướng tới một cuộc sống trọn vẹn. Nó khuyến khích chúng ta suy ngẫm về niềm đam mê, kỹ năng của mình và cách mà bản thân có thể đóng góp cho thế giới. Mặc dù trải nghiệm của mỗi người với ikigai có thể là duy nhất, nhưng nó mang lại một cách thức có cấu trúc để khám phá sự thỏa mãn và hạnh phúc cá nhân.
